Foto – Adam Grzesik, projekt Workplace: Strabag
Less waste to kompleksowe podejście do projektowania, uwzględniające pełny cykl życia stosowanych w projekcie produktów i rozwiązań, którego celem jest ograniczenie wpływu aranżacji na środowisko oraz redukcja odpadów powstających wskutek eksploatacji i demontażu.
W myśl tej filozofii preferowane są trwałe materiały i produkty, których cykl życia jest już zamknięty lub będzie zamknięty w ciągu najbliższych pięciu lat. Zalecane jest wykorzystywanie produktów używanych i takich rozwiązań funkcjonalnych oraz materiałowych, które przedłużą cykl życia biurowej aranżacji. Wiąże się to często z koniecznością szczegółowej analizy oraz dość trudnymi wyborami, które wymagają czasu i zaangażowania, bo intuicyjne decyzje mogą nie być najbardziej korzystne dla środowiska.
Nieodłącznym elementem wdrażania idei less waste jest badanie potrzeb użytkowników – obecnych i przyszłych – oraz ich umiejętne wdrożenie w projekcie. Liczy się ponadczasowość i elastyczność aranżacji powierzchni. Zmiany biura czy jego rearanżacja są dużym obciążeniem dla środowiska, a zadowoleni użytkownicy zostaną w danym miejscu na dłużej.
O wytycznych
Wytyczne, które przygotowaliśmy są skierowane do projektantów, firm planujących całkowicie nową lub zmianę obecnej aranżacji, a także tych, którzy budują lub zarządzają obiektami biurowymi, tak by aranżacja neutralna środowiskowo mogła się stać standardem budynku.
W tej sekcji zawarliśmy kluczowe, ale zapewne nie jedyne kwestie związane z tworzeniem aranżacji neutralnej środowiskowo i ograniczającej odpady. Traktujemy ją jako bazę, którą chcielibyśmy stale rozwijać. Jeśli mają Państwo swoje obserwacje i doświadczenia, które mogą uzupełnić wytyczne i sprawić, że projektowanie biur rzeczywiście mniej obciążających środowisko będzie łatwiejsze, zapraszamy do kontaktu pod adresem: biuro@plgbc.org.pl. Razem możemy zmienić znacznie więcej.
zapoznaj się z wytycznymi:
- Rozważ zastosowanie BIM do projektowania aranżacji fit-out. Dzięki temu narzędziu stworzysz bank materiałów i produktów ze szczegółowymi informacjami na ich temat, co ułatwi poprawną eksploatację, selektywną rozbiórkę i powtórne wykorzystanie. Wygenerujesz mniej odpadów w trakcie budowy, dzięki precyzyjnym obliczeniom ilości materiałów i liczby produktów do zamówienia. Wyeliminujesz również kolizje między instalacjami i elementami wyposażenia.
- Rozważ zastosowanie skanowania trójwymiarowego i modelu BIM do przygotowania inwentaryzacji stanu istniejącego w nowej lokalizacji.
- Przeprowadź analizę oceny cyklu życia (ang. Life Cycle Assessement) dla swojego projektu. Przeprowadzenie takiej analizy, a następnie wykonanie optymalizacji pomoże znaleźć takie rozwiązania projektowo-materiałowe, które mają szansę zminimalizować wpływ projektu na środowisko naturalne. Ocena dokonywana jest w różnych kategoriach (jedną z nich jest wpływ na globalne ocieplenie wyrażony w kilogramach ekwiwalentu CO2). Szczegółowa procedura stosowania metody LCA w środowisku zbudowanym została opisana w normie EN 15978.
- W trakcie poszukiwania nowego miejsca dla Twojego biura daj pierwszeństwo lokalizacjom w bezpośrednim sąsiedztwie przystanków komunikacji miejskiej (zbiorowej), stacji rowerów i hulajnóg miejskich oraz z bezpiecznym, dogodnym dostępem rowerowym.
- Daj pierwszeństwo budynkom zapewniającym adekwatną infrastrukturę dla rowerzystów (m.in. komfortowo zorganizowane, zadaszone, bezpieczne miejsca do przechowywania rowerów; szatnie dla rowerzystów będą dodatkowym atutem), zachęcającą do wyboru tego środka transportu.
- Zwróć uwagę, czy w budynku lub jego bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się miejsca do ładowania samochodów elektrycznych.
- Weź pod uwagę, które z rozważanych powierzchni z istniejącą w nich aranżacją i wyposażeniem najbardziej odpowiadają potrzebom Twojej organizacji (co nie będzie skutkować dużą ilością wyburzeń i przeróbek).
- Przy wyborze lokalizacji nowego biura, daj pierwszeństwo tym budynkom, które:
- oferują korzystanie z wody szarej. W innym przypadku, rozważ montaż instalacji do odzysku wody szarej i rozwiązań bezwodnych w sanitariatach we własnym zakresie.
- Pozyskują energię elektryczną z odnawialnych źródeł energii.
- Projekt oprzyj na rzetelnej analizie potrzeb organizacji i jej pracowników. Przyjmij możliwie długą perspektywę funkcjonowania i rozwoju firmy, wykraczającą poza okres pięciu lat. Analiza powinna uwzględniać poziom deklaratywny (ankiety, grupy fokusowe), jak i obserwacje. Dokładne poznanie organizacji i jej wartości umożliwia stworzenie aranżacji lepiej odpowiadającej na potrzeby. Pozwala również określić najbardziej efektywny sposób komunikacji propozycji projektu neutralnego środowiskowo.
- Odpowiedzialne projektowanie dotyczy zarówno środowiska, jak i ludzi, dlatego zadbaj o ergonomię, w szczególności o optymalną możliwość ruchu w trakcie dnia pracy, zdrowe oświetlenie, akustykę oraz powietrze. W kwestiach zdiagnozowanych do tej pory jako problematyczne a istotne dla pracowników, poszukaj indywidualnych rozwiązań. Zwiększysz dzięki temu dopasowanie przestrzeni do potrzeb użytkowników i zapewnisz elastyczność. W rezultacie może się to przełożyć na dłuższy cykl życia aranżacji.
- Elastyczność przestrzeni to także jej wielofunkcyjność. Np. przestrzenie wspólne, pomieszczenia do odpoczynku czy kantyny zaprojektuj i wykończ tak, by mogły być miejscami większych spotkań lub wydarzeń firmowych.
- Unikaj mebli i dużych elementów wbudowanych, na stałe zintegrowanych z przegrodami budynku i mocno definiujących charakter przestrzeni tak, aby maksymalnie umożliwić przearanżowanie pomieszczeń według bieżących potrzeb.
- Zminimalizowanie ilości elementów stałych, np. ścianek GK czy zabudów meblowych, pozwala na łatwą i szybką rearanżację w zależności od potrzeb. Stwórz alternatywne, czytelne dla najemcy scenariusze aranżacji w tym zakresie.
- Zaprojektuj wewnętrzne schody między kondygnacjami, by ograniczyć ruch wind, zadbaj o lepszą komunikację między zespołami i możliwość ruchu.
- Zapewnij odpowiednio intensywne wykorzystanie poszczególnych przestrzeni i pomieszczeń oraz ich właściwe wyposażenie.
- Wybierz ponadczasowy styl aranżacji, z rezerwą podchodź do krótkotrwałych, tymczasowych trendów (szczególnie tych, które pomijają ekologiczne skutki działania branży budowlanej), np. unikaj stosowania intensywnych kolorów na dużych powierzchniach. Naturalna stylistyka będzie neutralnym tłem dla indywidualnych preferencji najemcy. Wydłuży to czas użytkowania aranżacji przez aktualnego najemcę i umożliwi jej wykorzystanie przez kolejną firmę.
- Ogranicz, a najlepiej całkowicie wyeliminuj stosowanie wyrobów pozyskiwanych lub wytwarzanych w znacznej odległości od lokalizacji Twojego biura, a szczególnie tych, co do których etyczności pochodzenia i wpływu na środowisko nie można mieć pewności.
- Zaplanuj miejsca na oznaczenia i informacje kształtujące świadomość środowiskową oraz nawyki dotyczące np. segregacji odpadów czy korzystania ze schodów zamiast windy.
- Wykonaj inwentaryzację wyposażenia i produktów w aktualnej aranżacji w celu ponownego ich użycia – bezpośrednio lub przez transformację w nowym projekcie. Przeanalizuj możliwość ponownego wykorzystania mebli, ścianek mobilnych, akustycznych sufitów podwieszanych i wolno wiszących, paneli ściennych, wykładzin, a także sprzętu AGD i szafek kuchennych. Bądź kreatywny/a – wolno wiszące panele można użyć ponownie np. na ścianie, a stłuczkę do wykonania lastrico.
- Oszacuj przydatność posiadanych elementów wyposażenia do projektowanej aranżacji. Elementy, które nie znajdą zastosowania wystaw na aukcję lokalną lub pracowniczą. Śmietnik powinien być zawsze ostatnią opcją.
- Zaplanuj prace naprawcze wszystkiego, co można ponownie użyć tak, by przywrócić elementom wyposażenia i wykończenia wnętrz sprawność i odpowiedni wygląd.
- Redukuj. Podczas projektowania dokładnie analizuj każdy materiał wykończeniowy i każdy element wykończenia wnętrz pod kątem jego niezbędności i przydatności. Elementy ozdobne, ale niefunkcjonalne ogranicz do minimum.
- Poszukaj na lokalnym rynku wtórnym brakujących elementów wyposażenia z uwzględnieniem ich trwałości i łatwości utrzymania w czystości. Skontaktuj się z lokalnymi producentami i dystrybutorami, gdyż często w ich magazynach znajdują się np. produkty powystawowe, które można wykorzystać ponownie.
- Maksymalnie wykorzystuj meble, elementy dekoracyjne i funkcyjne z drugiego obiegu oraz wybieraj produkty z zamkniętym cyklem życia lub takie, których cykl życia zostanie zamknięty w niedługim czasie (<5 lat).
- Wybieraj standardowe, modułowe produkty, które będzie można łatwo zastosować w innym miejscu, a wymiana będzie dotyczyć jednego modułu zamiast całego produktu lub całej powierzchni (np. wykładzina płytkowa lub sufit modułowy).
- Rozważ wybór materiałów pochodzenia naturalnego. Zwykle charakteryzują się niższym wpływem na środowisko, a czasem nawet negatywnym śladem węglowym.
- Uwzględniaj trwałość produktów. Jeśli produkt pozostaje dłużej w dobrej kondycji, będzie dłużej użytkowany w projektowanej aranżacji i być może w kolejnych.
- Zwróć uwagę na ergonomię mebli i wyposażenia – produkty, które są funkcjonalne i wygodne w użytkowaniu będą dłużej spełniać swoją rolę.
- Gdy tylko to możliwe, rozważ leasing zamiast zakupu.
- Wszystkie oznaczenia w biurze wykonaj z materiału biodegradowalnego (folia biodegradowalna, sklejka). Mocuj je w sposób umożliwiający zmiany, np. przykręcaj zamiast stosować klej.
- Zaplanuj miejsca na pojemniki do segregacji odpadów w centralnych częściach biura i zapewnij czytelne oznaczenia. Zastosuj także rozwiązania mobilne, które będą mogły być wykorzystywane np. w strefach wielofunkcyjnych.
- Zrezygnuj z indywidualnych koszy przy biurkach lub ogranicz je do pojemników na papier.
- Zaplanuj miejsca na plakaty i tablice z jasnymi informacjami dotyczącymi zasad segregowania odpadów, a także konsekwencji zanieczyszczenia środowiska.
- Zaplanuj w odpowiedzialny sposób zieleń we wnętrzu, uwzględniając relacje wzajemne i umiejscowienie innych elementów wystroju.
- Dobierz odpowiednie stanowiska dla roślin, a rośliny dostosuj do warunków panujących we wnętrzach, uwzględniając temperaturę, wilgotność powietrza, stopień ekspozycji na bezpośrednie działania promieni słonecznych, tak aby nie musiały być dodatkowo naświetlane oraz by zapewnić im możliwie długą żywotność. (link do kafelka materiały – konserwacja)
- Ogranicz do niezbędnego minimum wyposażenie AGD.
- Wybieraj urządzenia energooszczędne. Jednak, gdy masz do wyboru sprzęt, którym dysponujesz i zakup nowego, bardziej energooszczędnego, wykorzystaj posiadane już urządzenia.
- Rozważ leasing sprzętu, zamiast jego zakupu.
- Korzystaj z wody kranowej do picia. Zadbaj o jakość wody dostarczanej z wodociągu pod kątem uzdatniania i w razie potrzeby jej filtracji. Zaplanuj miejsce pod dyspensery do wody z wbudowanym filtrem lub samodzielne instalacje filtrujące.
- Wyznacz miejsce na informacje dotyczące zasobów wody pitnej w Polsce i konieczności jej oszczędzania.
- Maksymalizuj dostęp do światła naturalnego i już na etapie projektowania zadbaj, by pracownicy z niego korzystali. Np. rolety wewnętrzne powinny mieć inteligentny regulator czasowy i sterownik, który umożliwi ich automatyczne otwarcie oraz regulację z uwzględnieniem zmian światła o różnych porach dnia i roku.
- Zastosuj oświetlenie LED z czujnikami ruchu, elektroniczne czujniki natężenia światła oraz programatory czasowe.
- Montując nowe baterie i ceramikę sanitarną wybierz urządzenia z ograniczonym wypływem wody (baterie z perlatorami, system oszczędzających wodę spłuczek podtynkowych, itp.). Jeśli jest to uzasadnione na podstawie dotychczasowych obserwacji działania organizacji – wybierz baterie z czasowym wypływem wody.
- Unikaj stosowania ciemnych kolorów na dużych płaszczyznach ścian czy sufitów. Gdy to tylko możliwe, używaj jasnych kolorów, które w większym stopniu odbijają światło. Zadbaj też o odpowiednie rozproszenie światła, np. kierując je na jasną i gładką powierzchnię sufitu czy ściany.
- Zweryfikuj, które urządzenia elektroniczne muszą działać w trybie ciągłym, a które z punktu widzenia oszczędności energii należy wyłączyć po opuszczeniu biura.
- Jeśli kwestia regulacji ogrzewania bądź chłodzenia nie została kompleksowo rozwiązana w ramach instalacji budynkowej – zastosuj sterowanie instalacją we własnym zakresie. W przypadku dłuższej przerwy w użytkowaniu biura nie dopuszczaj do nadmiernego wychłodzenia wnętrz w sezonie grzewczym, gdyż nakład energii potrzebny na przywrócenie optymalnej temperatury będzie wyższy, niż na bieżące utrzymanie temperatury granicznej.
- Rozważ ograniczenie lub rezygnację z instalacji chłodzenia poprzez zaprojektowanie stosownych osłon przed przegrzewaniem lokalu (np. rolety zewnętrzne o wysokim współczynniku odbicia światła słonecznego), a także poprzez taką aranżację, która umożliwia naturalny ruch i wymianę powietrza.
- Przeanalizuj wraz z organizacją, czy papierowe wydruki są wciąż potrzebne. Liczbę drukarek ogranicz do faktycznie niezbędnych i wybierz dla nich centralne miejsce w biurze. Upewnij się, że w firmie funkcjonuje system wydruku na karty indywidualnego dostępu, który ogranicza zużycie papieru.
- W ramach aranżacji zapewnij miejsca (optymalnie w centralnych częściach biura), w których znajdować się będą materiały biurowe (typu zszywacze, dziurkacze, bindownice, skoroszyty, koszulki na dokumenty, itp.) wykorzystywane sporadycznie przez pracowników. Celem takiego działania jest redukcja zakupu materiałów (być może nie każdy pracownik musi mieć swój dziurkacz…).
- Zaopatruj biuro w artykuły piśmiennicze produkowane z ograniczeniem wykorzystania pierwotnego plastiku, takie jak wymienne wkłady, artykuły wykorzystujące surowiec z recyklingu, itp.). Zwróć uwagę, gdzie i w jaki sposób produkowane są materiały. Wpieraj lokalne firmy działające w oparciu o praktyki społecznej odpowiedzialności biznesu.
- Weź pod uwagę stosowanie środków czystości odpowiedzialnych środowiskowo, w tym artykuły higieniczne z papieru z recyklingu, zakup tzw. „zapasów” środków czystości w większych opakowaniach, opakowania z plastiku pochodzącego z recyklingu. Wybieraj środki czystości o sprawdzonym źródle pochodzenia i o jak najmniejszym negatywnym wpływie na środowisko.
- Analizuj skład produktów celem wyeliminowania stosowania produktów zawierających mikroplastik oraz tzw. szkodliwą chemię. Jeśli zatrudniasz firmę sprzątającą, zwróć uwagę na to, jakie produkty stosuje.
- Przeprowadzaj regularną analizę rzeczywistego zapotrzebowania na żywność, środki czystości i materiały biurowe celem eliminacji niepotrzebnych zakupów (uważaj na artykuły, które mogą ulec przeterminowaniu) oraz nieodpowiedzialnych środowiskowo zakupów. Zweryfikuj rzeczywistą ilość miejsca w biurze konieczną na przechowywanie ww. elementów i czytelnie oznakuj oraz kataloguj artykuły tak, aby na bieżąco można było monitorować ich stan.
- Jeśli w pobliżu biura nie ma punktów gastronomicznych, z których mogą korzystać pracownicy – weź to pod uwagę planując przestrzeń kuchenną i zapewnij stosowną przestrzeń do przygotowania posiłków oraz konsumpcji, również prowiantu przyniesionego z domu. Wypracuj z organizacją kroki zmierzające do redukcji lub całkowitego wyeliminowania zamawiania posiłków z punktów gastronomicznych, które wymagają dowozu samochodowego i motocyklowego, a także pakują żywność do jednorazowych opakowań nie podlegających biodegradacji.
- W ramach analizy organizacji i oceny potrzeb pracowników pod kątem nowej aranżacji, angażuj pracowników w projekt, dając im możliwość zaprezentowania swoich stanowisk, oceny stanu istniejącego, rozwiązań, które poprawią funkcjonowanie organizacji. Pracownik, który będzie miał poczucie realnego wpływu na przestrzeń, w której pracuje, będzie bardziej wydajny, zadowolony z pracy i będzie dbał o swoje otoczenie.
- Wypracuj wspólnie z pracownikami stopniowe zmiany w kulturze organizacji w kierunku less waste, które finalnie znajdą swoje odzwierciedlenie w projekcie nowej aranżacji biura.
- Zarządzaj zmianą i czytelnie komunikuj podejmowane działania, mów o efekcie, który wspólnie jako organizacja zamierzacie osiągnąć. Działanie każdego z osobna jest ważne, aby ten efekt osiągnąć. Wyznacz ambasadorów zmiany spośród swoich pracowników, znajdź sposoby na łagodne wprowadzanie rozwiązań odczytywanych przez pracowników jako ograniczenie ich wygody. Proces ten należy monitorować i na bieżąco reagować oraz dokonywać niezbędnych korekt.
- Pamiętaj o tym, że przykład „idzie z góry”.